مادر جونز

گِرگ اوکسلی

دادستان ویرجینیای غرب ایالات متحده معتقد بود که «مادر جونز خطرناک­ترین زن آمریکا» است. ماری هاریس جونز مورد نفرت سرمایه­داران بود و محبوب همه­ی کارگرانی که تصادفا با او آشنا شده بودند و این­ها تعدادشان چقدر زیاد بود. او در ١٨٣٠ در ایرلند زاده شد. پدر بزرگش محکوم به اعدام و به دار آویخته شده بود، زیرا علیه استعمار انگلیس شورش کرده بود. خودش در دوران کودکی، سربازان ملکه­ی انگلیس را دیده بود که سرِ شورشیان را بریده بر سر نیزه­ها زده بودند. در ١٨٣۵ پدرش که کارگر بود، برای کار در پروژه­ی کشیدن راه­آهن به سفر رفت و کمی بعد، خانواده­اش به او پیوستند و پس از چندی، همگی به تورونتو (کانادا) نقل مکان کردند. ماری هاریس مدت کوتاهی در یک صومعه به معلمی مشغول شد و سپس به کار خیاطی پرداخت. در ١٨٦١ با جرج جونز، که کارگر ریخته­گری و سازمانده سندیکا در ممفیس (دره­ی تنِسی) بود، ازدواج کرد.

زندگی شخصی او با حوادث فاجعه باری رقم خورده است. فرزندان و شوهرش همگی در بیماری واگیردار تب زرد، که در ١٨٦٧ ممفیس را فرا گرفت، از دست رفتند. بعدها خودش چنین نوشت: «قربانیان، قبل از هر کس دیگر، کارگران بودند. ثروتمندان می­توانستند شهر را ترک کنند. مدرسه­ها و کلیساها بسته بود. ورود به خانه­ی بیمار بدون اجازه­ی خاص ممنوع بود. فقرا نمی­توانستند خرج پرستار بپردازند. روبروی خانه­ی ما ده نفر از این بیماری همه­گیر مردند. تمام اطراف ما را مرده فرا گرفته بود. جسدها را بدون مراسم، شب­ها دفن می­کردیم. دائم فریاد شیون و گریه می­شنیدیم. چهار فرزند خردسالم هر یک پس از دیگری مریض شدند و مردند. تن ظریف­شان را قبل از دفن، با دست­های خودم شستم. شوهرم نیز تب کرد و مرد[...] خانواده­های دیگر هم مثل خانواده­ی ما به همین نحو، سخت مصیبت دیدند. چه روز و چه شب، صدای قرچ قرچ گاری­های نعش کشی را می­شنیدم!

به دنبال این بلای مرگ­بار، ماری جونز به شیکاگو رفت و مغازه­ی خیاطی باز کرد. اما در آتش سوزی بزرگ ١٨٧١، که بخش مهمی از شهر را ویران کرد، مغازه­اش از دست رفت. از این تاریخ به بعد، وی در جنبش سندیکایی آمریکا فعال­تر شد، به حدی که تاریخ زندگی­اش با تاریخ مبارزات به خصوص چشم­گیر طبقه­ی کارگر آمریکا درهم تنیده است ــ تاریخی که متاسفانه در اروپا چندان شناخته شده نیست. او که همه­ی افراد خانواده اش را از دست داده بود، کارگران بخش معدن، کارگران راه­آهن و کارگران بافندگی را به فرزند خواندگی می­پذیرد. آن­ها او را «مادر» صدا می­زدند. مادر جونز در همه­ی مبارزات حاضر بود. در اعتصاب بزرگ کارگران راه­آهن پنسیلوانیا در ١٨٧٧ شرکت داشت. در سال­های دهه­ی ١٨٨٠ برای کارگران عضو سندیکا، کلاس­های درس سیاسی تشکیل می­داد. در١٨٩٠ در سندیکای معدنچیان، که «کارگران متحد معدن آمریکا»   (UMWA)  نام داشت، استخدام شد.

مادر جونز به رغم جثه­ی کوچک و قیافه­ی آرام یک مادر بزرگ، سخن­ران فوق­العاده نیرومندی بود. وقتی سکویی می­یافت و برای سخن گفتن با کارگران بر آن می­ایستاد، وقار و هیبت­اش همه را فرا می­گرفت. با بالا و پایین بردن صدایش، طیفی از احساسات گوناگون را در کسانی که به او گوش می­سپردند پدید می­آورد. او می­توانست مردم را به گریه بیندازد و پس از لحظه­ای قهقه خنده­شان را بلند کند. در حالی که از این طرف سکو تا آن طرف با خشم قدم می­زد، نطق بلند بالای او علیه تبهکاری کارفرمایان بیان خشمی نیرومند بود. او ثروتمندان را تحقیر می­کرد و به کارگران در آن واحد، هم نیرویشان را یادآوری می­کرد و هم غیر انسانی بودن شرایط زندگی­شان را.

در نوشته­هایش نیز سبک مستقیم و صادقانه­اش، خواننده را تحت تاثیر می­گرفت. در مقاله­ای تحت عنوان «تمدن در کارگاه­های جنوب» که در نشریه­ی انترناسیونالیستی سوسیالیستی در ١٩٠١ چاپ شده، از تجربه­ی خود در یک کارگاه پنبه سخن می­گوید که ماموریت­اش در آن جا بررسی وضعیت کار در این صنعت بوده است: «بچه­های هفت هشت ساله را ساعت چهار و نیم صبح با سوت سرکارگر از بستر بیرون می­کشیدند. صبحانه­ای اندک از قهوه­ی سیاه و نان ذرت که به جای کره به روغن پنبه آغشته شده بود، به آن­ها می­دادند. سپس این ارتش بردگان ــ از بزرگ و کوچک ــ به راه می­افتادند. ساعت پنج و نیم به پشت دیوارهای کارخانه می­رسیدند و در آن جا در فضایی انباشته مملو از جیغ و سر و صدای ماشین­ها، لحظات جوانی­شان را چهارده ساعت، همه روزه لگدمال می­کردند [لحظات جوانی­شان چهارده ساعت در روز لگدمال می­شد]. وقتی در این خانواده­ی عیالوار تامل می­کردی، می­توانستی تقریبا بشنوی این فریاد را که ای چرخ­های حریص سرمایه­داری، یک لحظه بایستید تا ما بتوانیم یک بار هم که شده صدای آدمی بشنویم؛ یک لحظه هم بگذارید باور کنیم که تمام زندگی این نیست!»

مادر جونز در مبارزات متعددی نقش درجه­ی اول بازی کرد، از جمله در اعتصاب معدنچیان آرنوت (پنسیلوانیا). او زنان معدنچیان را به طرزی شگفت­انگیز در مبارزه سهیم کرد: «وقتی شرکت می­خواست اعتصاب شکنان را به مصاف اعتصاب گران بفرستد، به مردها گفتم در خانه بمانند و بگذارند زن­ها ترتیب «زردها» (اعتصاب شکنان) را بدهند. یک ارتش حسابی از زنان خانه­دار سازمان دادم. آن­ها باید با جاروهاشان، با لته­ها و اسفنج ظرف شویی­شان، با سطل­هاشان در نزدیکی معدن حاضر شوند. روز موعود خودم تا معدن نرفتم مبادا با دستگیری من، ارتش دچار پراکندگی شود. یک زن ایرلندی را که بیشتر قیافه­ای تماشایی داشت برای رهبری حمله برگزیدم. او دیر از خواب بیدار شده بود و باید زود آماده می­شد. خود را با پوشیدن دامنی قرمز رنگ روی پیراهن بلند خواب آراسته بود. جوراب بلند سفید در یک پایش بود و جورابی سیاه در پای دیگر. روی موهای سرخ و وِزکرده­اش یک شال سرخ رنگ انداخته بود. چشم­های دریده­ای داشت. به او گفتم: تو ارتش را تا در ورودی چاه معدن می­بری. قابلمه­ات را بردار و یک چکش. و وقتی «زردها» با قاطرهاشان سر رسیدند، همگی با چکش روی قابلمه­ها می­کوبید و زردها را با چوب جارو می­زنید و آن­ها را بیرون می­رانید. از هیچ کس نترسید.» وقتی زن­ها شروع به زدن قابلمه­ها کردند، رئیس پلیس آمد و به زن ایرلندی گفت: «مواظب باشید خانم! شما با این کار، قاطرها را رم می­دهید.»

مادر جونز نقل می­کند که ایرلندی چگونه او را با زدن روی قابلمه به گودال انداخته، در حالی که فریاد می­زده: «برید گم شید، خودتون و قاطرهاتون». در آن لحظه به نظر می­رسید که حتا قاطرها علیه «زردها» شوریده بودند و جفتک می­زدند. زردها پا به فرار گذاشتند، در حالی که زن­ها با چوب جارو و لته­ی ظرف شویی آن­ها را دنبال می کردند.

هرچند کارفرمایان کوشیدند به نحوی خاص اعتصاب را به پایان برسانند، اما اعتصاب پیروز شد. یک شب که مادر جونز در منزل رئیس سندیکای محل (به نام ویلسون) مهمان بوده، ناگهان در می­زنند. منزلی که خانواده­ی ویلسون در آن می­نشستند در گرو صاحبخانه بود و صاحبخانه همان صاحب معدن بود. تازه واردان برای رئیس سندیکا پیشنهادی داشتند: «اگر قبول کنی که از این منطقه بروی و بگذاری اعتصاب بخوابد، خانه­ات را از گرو در می­آوریم و بیست و پنج هزار دلار هم به تو می­دهیم». مادر جونز می­نویسد: «هرگز پاسخ او را فراموش نمی­کنم که گفت: آقایان، اگر به عنوان مهمان به خانه­ی ما آمده­اید، قدمتان روی چشم، اما اگر برای این آمده­اید که به درست­کاری و شرافت خودم و کارگرانی که به من اعتماد کرده­اند خیانت کنم، از شما می­خواهم که فورا این جا را ترک کنید و هرگز به این جا پا نگذارید.»

ویلسون اعتصاب گرانی را که دچار مشکل شده بودند پیش خود می­پذیرفت، هر چه داشت با آن­ها قسمت می­کرد و با اندکی که داشت می­ساخت و قناعت می­کرد. مادر جونز باز هم در این باره نوشته است: «او با مشکلات مبارزان پایه و عادی خوب آشنا بود. رهبرانی مثل او را دیگر این روزها نداریم.»

از سال ١٩٠۴، مادر جونز به عنوان مسؤل سازمان­دهی در حزب سوسیالیست آمریکا فعالیت می­کرد و سپس در ١٩١١ به سندیکای معدنکاران ایالات متحدهء آمریکا بازگشت. در بیست و یکم سپتامبر ١٩١٢ در جریان اعتصاب Paint Creek و Cable Creek تظاهرات فرزندان معدنچیان را در خیابان­های چارلستون رهبری کرد. پنج ماه بعد، در جریان یک تظاهرات دیگر در حالی که هشتاد و دو سال از عمرش می­گذشت، بازداشت شد. او را به «توطئه­ی قتل» متهم کردند و به بیست سال حبس جنایی محکوم گردید. خوش­بختانه در ماه مه ١٩١٣ در پی انتخاب یک فرماندار جدید آزاد شد. مادر جونز تا پایان عمر در ١٩٣٠، یعنی تا صد سالگی، با جنبش کارگری در ارتباط بود و می­گفت: «اگر می­خواهید برای آرامش روح اموات دعا کنید، بکنید، اما به خصوص به خاطر زنده­ها مبارزه کنید!» او در گورستان سندیکای معدنچیان در مونت او لیوMount Olive  (کوه زیتون) نزدیک شهر سن لویی در ایالت ایلی نویز به خاک سپرده شد. در کنار بنای یادبودی که برایش ساخته­اند، روی پلاک جمله­ای می خوانیم که آخرین وصیت اوست: «مبادا هیچ خائنی بر مزار من درنگ کند.»

 مادر جونز (١٩٣٠ـ١٨٣٠)

* گِرِگ اوکسلی،Greg Oxley ، سردبیر نشریه­ی «لاریپوست»، La Riposte،